Over
Dysfagie
Kauw- en slikproblemen. Is het dysfagie?
Slikken is een complex proces, waarbij meerdere spieren moeten samenwerken.
Wanneer je slikt, beweegt je tong voedsel of vloeistoffen in je mond naar de achterkant van je keel.
Als het voedsel in je keel komt, bedekt een kleine flap (de ‘epiglottis’) de luchtwegen om te voorkomen dat je het voedsel inademt. Het wordt dan via de slokdarm naar de maag geleid.
Zodra voedsel in de slokdarm (de buis die de keel en de maag verbindt) belandt, duwen de slokdarmspieren het voedsel omlaag – naar de maag.
Aan de onderkant van de slokdarm gaat vervolgens een ring van spieren open om het voedsel in de maag te brengen.
Wat is dysfagie?
Dysfagie is de medische term die wordt gebruikt om slikproblemen te beschrijven.
Mensen met dysfagie ondervinden problemen bij het verplaatsen van voedsel en drinken van de mond naar de maag.
Slikproblemen worden vaak veroorzaakt door een ziekte of aandoening die de zenuwen en spieren van de tong, mond en/of keel aantast. Dat leidt tot problemen bij het coördineren en/of beheersen van de slikreflex.
De ernst van dysfagie verschilt.
Sommige mensen hebben moeite met het doorslikken van speeksel of van bepaalde voedingsmiddelen of vloeistoffen. Anderen kunnen helemaal niet slikken.
Soorten dysfagie
Je kunt dysfagie onderscheiden op basis van twee criteria:
Orofaryngeale en oesofageale dysfagie. Dit heeft te maken met het deel van het slikproces dat wordt beïnvloed.
Orofaryngeale dysfagie (‘hoge’ dysfagie) treedt op wanneer een persoon moeite heeft om voedsel naar de achterkant van de mond te verplaatsen en het slikproces te starten. Dit wordt meestal veroorzaakt door de beweging van de tong.
Oesofageale dysfagie (‘lage’ dysfagie) treedt op wanneer voedsel of vloeistof niet door de slokdarm naar beneden kan bewegen.
EAT-10: The Eating Assessment Tool
De ‘Eating Assessment Tool’ (EAT-10) bestaat uit 10 vragen over je slikvermogen.
Deze vragenlijst kan in slechts 2 minuten worden ingevuld en geeft inzicht in je risico op dysfagie en de noodzaak om een zorgverlener te raadplegen.
Klik om de vragenlijst te openenOorzaken van dysfagie
Slikmoeilijkheden komen vaker voor bij ouderen. Immers, naarmate we ouder worden, treden er enkele geleidelijke veranderingen in de kenmerken van het slikken op. Voorbeelden van deze veranderingen zijn:
Moeite met kauwen als gevolg van tandverlies of slecht passend kunstgebit, of door verzwakkende kaakspieren.
Afname van de speekselproductie, wat gevolgen kan hebben voor hoe goed voedsel wordt vermalen en bevochtigd.
Verlies van tongkracht en -mobiliteit bij het kauwen op voedsel en/of het verplaatsen van voedsel naar de achterkant van de mond.
Vertraagde sluiting van het strotklepje. Dit weefsel zit onder de tong aan de achterkant van de keel en moet voorkomen dat voedsel per ongeluk in de luchtwegen terechtkomt en de longen bereikt.
Verminderde spierkracht in de keel. Deze spierkracht is verantwoordelijk voor het verplaatsen van gekauwd voedsel naar de slokdarm.
Waardoor ontstaat dysfagie?
Dysfagie wordt vaak veroorzaakt door een ziekte of medische aandoening die de zenuwen en spieren van de tong, mond en keel aantast. Dat leidt tot problemen bij het coördineren en/of beheersen van de slikreflex.
In de onderstaande lijst staan enkele (maar niet alle) mogelijke oorzaken van dysfagie.
- Ziekte van Alzheimer
- Ziekte van Parkinson
- Multiple sclerose (MS)
- Dementie
- Amyotrofe laterale sclerose (ALS)
- Infarct
Dysfagie kan onderliggende mechanische oorzaken hebben. Abnormale gezwellen of structurele veranderingen in de slokdarm kunnen bijvoorbeeld dysfagie veroorzaken. In sommige gevallen kan dysfagie worden veroorzaakt door een ontsteking of chronische maagrefluxstoornissen.
- Hoofd- en halskanker
- Sommige mensen die bestralingstherapie ondergaan voor hoofd- en halskanker kunnen ook dysfagie ontwikkelen
- Ontstekingsziekten en infecties, zoals tuberculose of spruw
De oorzaken van dysfagie kunnen verschillen per leeftijdsgroep. Slikproblemen bij oudere volwassenen kunnen worden veroorzaakt door andere aandoeningen, zoals een droge mond, zwakte en algemene kwetsbaarheid. Ook veranderingen in de zenuw- en spierfunctie als gevolg van de leeftijd kunnen een rol spelen.
Slikproblemen kunnen ook kinderen treffen, voornamelijk als gevolg van een neurologische oorzaak, zoals cerebrale parese, of het syndroom van Down, of door vroeggeboorte of structurele oorzaken (gespleten gehemelte, enz.)
NB: Aarzel niet om je zorgverlener te raadplegen bij de eerste tekenen van slikproblemen.
Ga naar de volgende pagina voor meer informatie over de signalen en klachten van dysfagie.
De belangrijkste complicaties van dysfagie
Dysfagie kan ernstige gezondheidscomplicaties veroorzaken, vooral als de aandoening niet zorgvuldig wordt behandeld. Het is daarom belangrijk om deze complicaties te kennen en om te weten hoe je de impact kunt minimaliseren.
Door dysfagie kan eten en drinken ongemakkelijk en/of onveilig worden. Ook kunnen er ernstige gezondheidsproblemen ontstaan. Hieronder worden de belangrijkste complicaties besproken.
Een van de meest voorkomende complicaties van dysfagie is het risico op verstikking. Dit gebeurt wanneer vloeistof of stukjes voedsel in het ‘verkeerde keelgat’ schieten en de luchtwegen blokkeren.
Een van de ernstigste gevolgen van dysfagie is wanneer het voedsel of de vloeistof in de luchtwegen terechtkomt. De medische term hiervoor is ‘aspiratie’. Wanneer dit gebeurt, kunnen er borstinfecties of een longontsteking ontstaan. Niet iedereen bij wie aspiratie van voedsel of vloeistof optreedt, krijgt een longontsteking maar afhankelijk van de gezondheid van het individu is de kans 50%. Aspiratiepneumonie kan bij bepaalde personen een risico van 50% op overlijden met zich meebrengen.
Eten wordt vaak een bron van angst en maaltijden kunnen extreem stressvol zijn. Sommige mensen eten niet of minder, of verliezen hun eetlust volledig uit angst om te stikken, pijn te ervaren of andere complicaties te krijgen.
Het lichaam krijgt daardoor niet de voeding of calorieën die het nodig heeft om gezond te blijven. Dat kan leiden tot gewichtsverlies en het risico op ondervoeding.
Een consistent gebrek aan eiwitten en onvoldoende calorie-inname kan na verloop van tijd tot complicaties leiden, zoals ernstig gewichtsverlies, zwakte, vermoeidheid, mobiliteitsproblemen en langere tijd om te herstellen van ziekte of infectie.
Een van de problemen met dysfagie is dat dunne vloeistoffen zoals water heel gemakkelijk en snel in ‘het verkeerde keelgat’ schieten. Dat leidt tot hoestbuien of verstikking. Sommige mensen vermijden drinken. Of ze drinken minder dan zorgprofessionals adviseren. Wie niet genoeg drinkt, kan uitdrogen.
Slikproblemen kunnen het eten in sociale situaties ongemakkelijk maken. Daardoor kan isolatie ontstaan, met alle gevolgen van dien op het emotionele welzijn. Het is daarom belangrijk dat slikproblemen goed worden gediagnosticeerd en behandeld.
Leven met dysfagie kan een uitdaging zijn, maar er is informatie om jou of je geliefde te helpen deze aandoening thuis onder controle te houden.
Heb je de diagnose dysfagie al gekregen? Volg dan de aanbevelingen van je zorgverlener. Deze kan je begeleiden bij de aandoening en je helpen eten op een manier waardoor je gezond blijft.